De krapte als kans: weg met aannames

Vrouwen in deeltijd, jongeren en mensen met een migratieachtergrond in flexbanen. Niet omdat zij dat willen, maar omdat werkgevers dénken dat ze dat willen.

Dinsdag 10 juni 2025

Nieuw onderzoek

Het nieuwe rapport De krapte als kans van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) legt haarfijn bloot dat werkgevers vaak onterechte aannames doen. Dit geldt vooral voor vrouwen, jongeren en mensen met een migratieachtergrond.

Werkgevers bieden vrouwen vaker deeltijd aan, jongeren en mensen met een migratieachtergrond krijgen vaker een flexibel contract. Dat komt niet alleen door het soort werk, maar ook doordat werkgevers denken dat dit ‘beter’ bij hen past, stelt het SCP.

Aannames

Werkgevers denken vaak:

  • vrouwen willen deeltijdwerk vanwege zorgtaken
  • jongeren willen geen vastigheid maar flexibiliteit
  • mensen met een migratieachtergrond hebben “baat” bij tijdelijke contracten

“Deze verwachtingen sluiten echter vaak niet aan bij wat werknemers willen. Lang niet alle vrouwen met een deeltijdbaan hebben deze vanwege zorgtaken. Daarnaast wil het overgrote deel van de werknemers, ook jongeren, het liefst een vast contract”, stellen de onderzoekers.

Goed nieuws

Het personeelstekort heeft wel een goede kant: werkgevers móéten nu veranderen. Dat gebeurt ook echt. En dan kan ineens veel: langere diensten, grotere contracten, vaste banen. Dat is volgens het SCP gunstig voor werkgevers en werknemers: minder tekorten  en betere arbeidsvoorwaarden.

Zelfs in sectoren met de meeste obstakels – denk aan piekroosters in de thuiszorg of versnippering in de schoonmaak, blijken grotere contracten en vaste aanstellingen wél haalbaar, constateert het SCP.

LEES OOK
Nu is het moment om te bouwen aan duurzaam werkgeverschap

Meer uren loont bijna altijd

Uit het onderzoek blijkt verder dat werkgevers en werknemers denken dat meer uren werken niet loont of zelfs kan leiden tot inkomensverlies. Onterecht, stelt het SCP:

“In werkelijkheid gaan vrijwel alle deeltijders erop vooruit als ze meer uren gaan werken, zo blijkt uit onderzoek van het Centraal Planbureau. Tools, zoals de WerkUrenBerekenaar, kunnen werknemers helpen om dit inzichtelijk te maken.”

“De overheid (en ook werkgevers) zouden het gebruik van deze tool actief kunnen stimuleren, zodat werknemers weloverwogen keuzes maken om meer uren te gaan werken.”

Toch voeren werkgevers en werknemers zelden het gesprek over contractuitbreiding. Juist dat gesprek is cruciaal. Wensen veranderen, omstandigheden ook.

Het Potentieel Pakken

Het SCP noemt Het Potentieel Pakken meerdere keren als voorbeeld. Onze aanpak van contractuitbreiding in de zorg, het doorbreken van de deeltijdcultuur, het agenderen van (onterechte) aannames over ‘meer uren werken loont niet’ – het komt allemaal terug in het rapport.

En belangrijker: het werkt. We zagen in meer dan 50 zorgorganisaties dat medewerkers 4 tot 6 uur per week extra werken. De WerkUrenBerekenaar – die in het rapport ook wordt aangehaald – helpt medewerkers letterlijk uitrekenen wat meer werken oplevert. En ook ons inzicht dat het gesprek over contractuitbreiding vaak ontbreekt wordt bevestigd. De meeste werkgevers voeren geen structureel gesprek over urenuitbreiding.

Wat nu?

Structurele vooruitgang vraagt om actie op drie fronten:

  1. Werkgevers moeten het gesprek durven voeren – niet alleen tijdens werving, maar juist in functioneringsgesprekken en HR-beleid.
  2. Kantel de beeldvorming – van aannames naar individuele wensen, maatwerk en open dialoog.
  3. Systemische verandering is nodig – minder denken in functies en diploma’s, meer in competenties en flexibiliteit.

De krapte dwingt tot anders denken

Werkgevers kunnen deze beweging versterken – of laten verdampen. Veel praktisch opgeleide vrouwen zijn financieel afhankelijk van hun partner of de overheid. Tegelijk wil 38% van de mensen in zorg, kinderopvang en schoonmaak méér werken. Mits de omstandigheden dit toelaten.

Het SCP ziet die bereidheid ook. Voor werkgevers, beleidsmakers en bestuurders is dit hét moment om te handelen. Want de krapte is een kans – om anders te kijken, beter te organiseren en echt te bouwen aan duurzame inzetbaarheid.