Na het succes van Stichting Het Potentieel Pakken (HPP) om grotere contracten in de zorgsector te realiseren, is een eerste pilot gestart in het primair onderwijs in samenwerking met Lucas Onderwijs. De pilot bestond uit een verkenning binnen de sector om cijfers in kaart te brengen, het ontwikkelen van de innovatieve HPP-veranderaanpak specifiek voor het primair onderwijs en een proeftuintraject waaraan vier scholen in Den Haag hebben deelgenomen.
De resultaten zijn veelbelovend! Leerkrachten willen onder voorwaarden meer werken, maar hoe zorg je ervoor dat ze hun wensen en voorwaarden op tafel leggen én dat je hier als directeur aan tegemoet kan komen? Door het gesprek over persoonlijke keuzes voor urenuitbreiding aan te gaan en buiten de bestaande structuren te denken is het mogelijk het bestaande potentieel te benutten!
Het gesprek op gang brengen
Eén van de deelnemende scholen was De Carolusschool. Dankzij dit traject realiseerde schooldirecteur Erika –tegen haar eigen verwachtingen in– drie grotere aanstellingen op haar school. “Ik had niet gedacht dat we ook echt resultaten zouden boeken. Ik dacht eigenlijk dat bespreken we altijd al met elkaar, maar dat is dus tóch niet zo”, vertelt Erika.
In het traject worden ideeën en persoonlijke keuzes over meer uren werken besproken, met als doel hierover een meer bewuste keuze te maken. Dit wordt gedaan door eerst in een Dialoogsessie met elkaar in gesprek te gaan, om daarna (voor de mensen die dat willen) één-op-één in gesprek te gaan met de directeur.
Dankzij de Dialoogsessie –en andere communicatie over het traject– kwam het gesprek over urenuitbreiding op gang. Ook juf Tineke hoorde hiervan: “Een collega die bij de sessie was geweest vertelde dat het ging over wat er nodig was om je in de sector te behouden. Toen ging ik erover nadenken. Ik word dit jaar 65 en vind mijn werk nog leuk en wil op zich graag blijven werken. Maar ik moet ook aan mijn thuissituatie denken. Mijn man is al jaren met pensioen en zou na 45 jaar een keer buiten het hoogseizoen op vakantie willen.” Ze besloot haar situatie met Erika te bespreken. Voor Tineke gaf deelname aan de proeftuinschool de doorslag: “Ik had het gevoel dat ik het nu mócht vragen, daarvoor had ik nooit gedacht dat het mocht. Die vraag stel je toch niet?”
Flexibiliteit en persoonlijke benadering als sleutel voor succes
Het onderwijs kent vaste structuren, met vaste schooltijden, vaste vakantieperiodes en vaste takenpakketten. Tijdens de verkenning, aan het begin van het traject, werd al duidelijk dat flexibel werken kan bijdragen aan het realiseren van meer uren werken, maar in het proeftuintraject bleek het dé succesfactor. Leerkrachten willen namelijk vaak wel een grotere aanstelling, maar kunnen dit alleen door afspraken te maken over flexibel werken. Denk hierbij aan later beginnen om eigen kinderen naar school te brengen, de mogelijkheid om af en toe een lang weekend weg te gaan, administratieve taken vanuit huis doen, of –in het geval van Tineke– verlof buiten de schoolvakantie.
Dat vanaf het begin van het traject door Lucas Onderwijs de autonomie van de directeur onderstreept werd, gaf Erika het vertrouwen hier ook mee te experimenteren en leerkrachten uit te dagen om alle gekke, nieuwe, bijzondere wensen en voorwaarden op tafel te leggen. “Als je het kan regelen dan staat Lucas achter je, zeiden ze. Dit gaf me veel vrijheid. Lucas Onderwijs stelt kaders, maar met daar binnen veel ruimte. Dat is fantastisch voor een schoolleider.”
Om de wensen ook daadwerkelijk boven tafel te halen sprak Erika met iedereen over de keuze voor de huidige aanstellingsgrootte. Deze persoonlijke benadering bleek een belangrijke succesfactor: “Als je hieraan meedoet, dan word je soort van ‘gedwongen’ om ook echt de gesprekken aan te gaan”, zegt Erika. “Eigenlijk weet ik dat wel, maar ik heb tóch weer geleerd hoe belangrijk het is om met iedereen regelmatig in gesprek te gaan, want dan komen dit soort dingen dus gewoon naar voren.”
Van gelijkheid naar gelijkwaardigheid
Om overtuigingen over het werken in deeltijd en flexibel werken te doorbreken, is een verandering nodig in denken en doen. Een belangrijk onderdeel dat in de proeftuinfase naar voren is gekomen, was het belang van het betrekken van het hele team bij het traject. Iedereen kan immers een rol spelen bij het mogelijk maken van grotere aanstellingen. Denk aan de onderwijsassistent die het eerste half uur waarneemt voor een leerkracht die eerst de eigen kinderen moet wegbrengen, of de collega die een oogje in het zeil houdt tijdens het tandartsbezoek. Hiervoor is een cultuursomslag nodig, waarin collega’s onderling begrip voor elkaar krijgen en het onderling willen gaan regelen. Niet iedereen heeft dezelfde wensen en voorwaarden om meer uren te werken. Dit verschilt per persoon en per levensfase. Door hier een open gesprek over te voeren ontstaat er begrip voor elkaars persoonlijke situaties. ”De openheid tussen collega’s en met je leidinggevende is heel belangrijk”, stelt Tineke. “Het gaat om vertrouwen, want anders kun je dit helemaal niet uitvoeren.” Door de gemaakte afspraken uit de achterkamertjes te halen, kan dit andere mensen ook weer inspireren en maakt het de weg vrij om de eigen wensen bespreekbaar te maken. Dan is er weliswaar geen sprake van gelijkheid, maar wel van gelijkwaardigheid. “Er zijn gelijke kansen voor iedereen, maar niet op hetzelfde moment”, aldus Erika.
Patronen doorbreken
De afspraak waartoe Erika en Tineke kwamen, is dat Tineke een jaar langer doorwerkt, voor drie dagen in de week, maar ook een keer verlof op kan nemen buiten de schoolvakantie om. Zo kan ze blijven werken en daarmee een bijdrage leveren aan de tekorten, maar ook tegemoetkomen aan haar thuissituatie. Erika was blij met deze oplossing: “Ik ben ontzettend blij dat ik op deze manier een goede leerkracht nog een jaar langer kan houden, desnoods ga ik zelf die paar dagen voor de klas staan”, vertelt Erika. “Ik had graag gewild dat ze het al jaren terug voor zichzelf had durven vragen, het proeftuintraject met HPP heeft echt iets opengebroken.”
En? Hoe zit het met de rest van de leerkrachten die deelnamen aan de proeftuin? Van de 52 leerkrachten die aan de slag zijn gegaan met het thema heeft maar liefst 25% aangegeven meer uren te willen werken: structureel of incidenteel. Kortom, ook in het primair onderwijs is er voldoende potentieel aanwezig om mee aan de slag te gaan!
Meer weten over het HPP-initiatief ‘Deeltijd in het Onderwijs’? Klik dan hier.